Aulkihutsa

Ikusten duena kontatzen du mutikoak, besteek hitz egiten dutena, berak sentitzen duena, eta dena, gertaeraren inguruan. Batzuetan negar egiten du, batzuetan pentsamendua gelditzen zaio zuri-zuri, eta ez du fitsik nabari. Batzuetan normal sentitzen da, zoriontsu, eta orduan, nahasmena baino ez du sentitzen; ahalke da, lotsak zikintzen dizkio barneak, zorionik sentitzeko eskubiderik ez duela pentsatuko balu bezala. Baina denborarekin, anaia joan dela onartzen ikasiko du, eta berekin mantentzen; memorian eta maitasunean biziko baitu aurrerantzean.
Muñoz-Kiehne doktorearen “Since my brother died/ Desde que murió mi hermano” liburuaren ardatza da hori, ilustrazioen bidez haurrei zuzendutako liburua, anaia edo arreba bat galtzearen drama gainditzen laguntzeko. Laurogei urteko haur bati ere, irakurtzea komeni zaion idazki ederra.
Liburua Elizondon jokatu zen Nafarroako bertsolarien finaleko lehen agurrarekin ekarri zidan gogora Julio Sotok, «orain artean gauza guztiak egin ditugun bezela/ hau ere biok egingo dugu, badakit hemen zaudela» kantatu zuenean. Urtarril bukaeran hil zen bere anaia Alberto, auto istripuz, «baina berekin bizi du», pentsatu nuen, eta txapela irabaz zezan desira izan hortik aurrera, ez txapel horrek mina arinduko ziolako, baizik eta liburuko mutiko heroia bilakatu zelako niretzat; pozik ikusi nahi nuen Julio, zoriontsu; eta zorion horrek ez ziezaiola lotsarik eragin, harro senti zedila, anaiaz, familiaz, herriaz, bizi zezala momentua, bizi dezala bizitza. Irabazi zuen txapela, eta zutitu zen jendea, aulki guztiak huts bilakatzeraino, frontoia emozioz betetzeraino. Aspaldi ikusi eta sentitu gabeko zerbait izan zen hura, magikoa. Ahanzten kostako dena, eta biziko duguna, Julioren anaia bezala, guztiona bilakatu baita larunbataz geroztik.
GARA egunkarian argitaratua (2014-03-30)

Pepe

La manía que tenemos con los apellidos es digno de estudio, esto es, convertimos en referencial aquel que nos interesa, y anclamos allá los orígenes y los parecidos. Será por parte del padre, de la madre, o de algún abuelo-abuela, pero la línea a seguir se dibujará partiendo desde ese apellido. Son muchas las ocasiones en las que hemos oído hablar de Pepe Mujica como “un vasco presidente del Uruguay”, y por ejemplo, muy pocas veces nos mentaron el hecho de que quitó muchas malezas del camino a través de la lucha armada.

Apenas trasciende su pasado tupamaro, su ardor guerrillero, algo de lo que nunca se ha arrepentido. Es más, se siente orgulloso. Y buen derecho tiene a ello.

Es el apellido Mujica el que tiene interés para determinados medios vascos, y claro está, si se toma como referencia el apellido paterno, no es difícil deducir el origen vasco del ex-presidente, aunque se pueda afirmar que en ese largo camino ha habido mucha mezcla de sangres.
Su padre era Demétrio Mujica Terra, hijo de José Cruz Mujica Cipriani y  Eudoxia Zoa Terra Terra; José Cruz a su vez era hijo de Francisco Mujica y Yeregi, y Catalina Chipriani Esnaola, Eudoxia en cambio era hija de Benvenuto Pereira da Terra da Silveyra y Marfisa Carlota Terra…  y siguiendo el hilo pasaremos por Tolosa y Beasain, pero también por lugares que nos son lejanos y desconocidos.

La madre de Pepe era Lucy Cordano, que provenía de una familia migrante, del Piamonte italiano, eran cultivadores de viñas, agricultores; poco más hemos avanzado en el intento de recabar informacion sobre ellos. Cuando Pepe tenía 8 años perdió a su padre, y fue su madre la que acarreó con él; de ella ha heredado el “carácter y la actitud del compromiso”, según se desprende de comentarios realizados por el propio Mujica.
Cuando Pepe cayó preso en la década de los 70, y se encontraba en una diminuta celda, con sed, casi sin comida, y con el cuerpo lleno de moratones, se dice que en la panadería del barrio varios vecinos se interesaron por la situación de su hijo a Lucy Cordano, y ésta les respondió con un “estén tranquilos, no se preocupen por él, llegará a ser presidente” visionario.

En el libro editado por presidencia en 2014 “Autogestión un rumbo de todos” hay una entrevista a Pepe, en la que le mencionan el no avance del modelo autogestionario uruguayo ante otros modelos, por ejemplo el de Arrasate o el modelo argentino, y éste responde con un “los proponentes vamos un paso más allá ¿lo lograremos? No sé. Pero hace sesenta años cuando me puse una pistola al cinto tampoco sabía si lo iba a lograr”.

El 27 de marzo, este viernes, en el programa “PFV” de ETB2 ofrecerán el documental “Mujica, la revolución tranquila” grabado en el Uruguay en los últimos días de su presidencia; está por ver a que le pondrán atención, porque si es al pasado, al origen de Mujica, más allá del apellido, hay, o existe, todo eso que aquí en Euskal Herria convierten en satánico, terrorista, prohibido.

Que se lo pregunten si no a Mikel Zubimendi Berastegi.

Chemtrails

Zeruari begiratzeko denborarik gabe bizi zaretela, edo, ez direla zerura begira ibiltzeko garaiak bestela. Agian, lurrean nahiko lan baduzuelako lehendik, edo, parekoak atentzioa ebasten dizuelako. Baina han goian gertatzen dena ezezagun zaizue. Ortzira begira bizi dena alaia omen da eta lurrera so egiten duena tristea, umoretsua lehena eta setatia bigarrena; eta zuk, ez duzu oroitzen noiz behatu zenion ortziari azkenekoz.

Egunero eguraldiari eskaintzen zaion hizketaldi aleatorio bat parean egokitu eta gogoeta ekarri dizun arte; «Lapurdiko zerua urdin-urdin zen gaur, halere, aitzinera zoin gibelera ibili diren hegazkinen arrasto zuriek inpresionismotik kubismora pasarazi naute bat-batean, Cezanne bezala» aipatu du Clarissek, eta «chemtrails» direla erantzun dio Martinek, ordu luzez zeruan egoten diren arrasto kimikoak, militarrek ezkutuan egindako operazioak, aluminio hautsarekin; laino artifizialak sortzeko edo klima aldaketari aurre egiteko; «edo tira, auskalo zertarako». Gero, «Teoria Konspiranoikoa mundu osoan hedatua» dago esan, eta etxera igo da Nenkiren «Chemtrails, les tracés de la mort» liburuarekin itzultzeko, «irakurri» esan dizu, «eta, ahal baduzu, zeruari beha».

Eta begiekin orrialdeak jan arau, Asterix eta Obelixen buruzagi Abraracourcix izan nahi zenukeela pentsatu duzu, bere Arverne ezkutuaren azpian babesteko, zerua buru gainera eror ez dakizun. Danubio ibai inguruko lurrak konkistatzen ari zela, Mazedoniako Alexandro Handiari hala aitortu omen zioten gudari zeltek, haien beldur bakarra zerua buru gainera erortzea zela. Eta zure beldurra, ilogikoak diruditen teoriei jarraiki, gero eta logika gehiago duten pentsamoldeak ernatzea baino ez da. Ez zuten aski zerua zulatzearekin, orain, zuen buru gainera erorarazi nahi dute. Behintzat, gripea nondik hartu duzun azalduko dizun teoria bat badaukazu.

GARA egunkarian argitaratua (2015-03-16)

On egitea

Jardin publikoan, Pierre Forsansen oroitarriaren ondoan esertzen da eguzkiak bere agerpena egiten duen bakoitzean, eta han topatu dut xake taularen aitzinean, Michel Houellebecqen «Soumission» eleberria eskuetan duela. «Ez dut Houellebecq maite», erran dit, «baina maite ez ditugun gauza gehienek plazer egiten digutela ohartu naiz urteekin». Pentsakor utzi nau. Hastapen batean, Pierre Forsansi eskainitakoa «egunero ondoan ditugun beste anitz bezala, harri bat baino» ez zela aitortu dit, «gero jakin nuen Biarritzeko auzapeza izan zela 1919an hil zen arte, zenbaki bitxia; Baionako trenbidearen ingeniaria izan zela, Hirugarren Errepublikako senatari… eta bere bizitzarekin interesatu arau, oroitarria nire toki kuttun bilakatu da». Zaldun zuri batekin peoi beltz bat kendu du xake taulatik, eta liburuari katalpa hosto berdea ezarri dio orri artean, oroitarriaren gaineko zuhaitzetik eroria, prefosta. «Katalpa ez da hemengoa, Ipar Amerikatik, Mendebaldeko Indiatik edo Ekialdeko Asiatik dator, oroitarria bezala, nonbaitetik ekarria izan da, gu hemen geunden, bai, baina haiek hemen jarraituko dute, guk ez». Ez dakit norat eraman nahi nauen. «Bizitzaren komedian, errege, apezpiku, zaldun ala dama izan, jantziak kendu eta denak parekatzen ditu heriotzak». Cervantesen On Kixote Mantxakoaren pasarte bat gogorarazi dit: «Sanchok erantzun zion konparaketa hori aspaldi entzuna zuela xakearekin, non pieza bakoitzak bazuen zeregin bat, eta baita posizio edo klase bat ere, baina, jokoa amaitzean, denek zaku berean amaitzen zutela». Gizarteaz ari ote den, besteengandik desberdintzeko egiten dugun ahaleginaz. Edo harrokeriaz. Liburua eskuetan berriro hartu aitzin erran dit «kalterik egin gabe on egiten didan horri eusten diot» eta «ahal dudana egiten dut, ahal dudan bezala». Ez dut ulertu zer erran nahi duen, baina entzuteak, on egin dit.

GARA egunkarian argitaratua (2015-03-09)

Absentzia

Hala erran omen zuen Oteizak, hau da, «hutsunea ez dela betetzen, ez dela margotzen, baizik eta pentsatu egiten dela», eta berak «hutsuneari buruz pentsatu baino sentitu» gehiago egiten duela aitortu dizu, «absentziak beldurraren bazterrak handitu dizkidalako», eta «hutsunea eta absentzia ez ditut bereizten».

Ohartu zara bere ile kuskuildua ez dela askorik mugitu, gehienera, eskuineko belarriko orezta handitu zaiola, hala iruditu zaizu behintzat. Entzumena eta ikusmena paralelo desberdinetan zeneuzkan seinale. Etxean, hiztegia hartu, eta absentzia, «gabezia, falta» dela irakurri duzu, eta baita «ez egotea» ere, «aldentzea, urrunaldia». Hutsunea aldiz «zuloa» dela, «hutsik egotea», eta baita «amildegia» ere. Ordea, zeren absentzia ote du berak, zeren hutsunea, berea, ala besterena?

«Ir y quedarse, y con quedar partirse», Imanolek Lope de Vegaren sonetoari jarritako musika oroitu duzu orduan; orain laurehun urte madrildarrak idatzitako esaldia: «susmoak sinestea eta egiak ukatzea da munduan absentzia deitzen dutena, ariman sua ukaitea eta bizitzan infernua». Oroitu duzu bestalde, Puerto Ricotik Hector Lavoek saltsa pixka bat ezarri ziola gaiari, «no importa tu ausencia, te sigo esperando» kantatuta. Baina azkenik, Kusturikak «Underground» filmean baliatutako «Ausencia» malenkoniatsuak astindu dizkizu bazterrak, Goran Bregovicen musika eta Cesaria Evoraren ahots paregabearekin, «Ausencia, ausencia, si asa um tivesse pa voa na esse distancia…» alegia, hegalak balitu distantzia gaindituko lukeela, «orduan esnatuko nintzateke zure bular gainean, eta absentzia ez litzateke nehoiz gehiago gure errealitate izango». Bete ezin diren hutsunez beteta gaudelako. Pentsarazi ordez min egiten duen absentziaz, sentitu nahi ez den horrez. Kontuan hartuta, guk ere sortzen ahal dugula guk sentitzen dugun gauza bera, absentzia.

GARA egunkarian argitaratua (2015-03-02)